مدیریت رفتار کودکان به والدین(PMT)چیست؟

این تکنیک ها بر اساس اصول شرطی سازی عامل کار می کند و از پیش درآمد و پیامد رفتار برای شکل گیری آن استفاده می شود.

در این مهارتPMT  به والدین بصورت فعالانه آموزش داده می شود که رفتار خود با کودک را مدیریت کنند .

این مهارت ااز طریق  تمرین ، ایفای نقش، بازخورد و الگو سازی که توسط درمانگر صورت می گیرد آموزش داده می شود.

هدف این است که والدین به شیوه عملی بیاموزند چگونه با کودک خود رفتار کنند.

PMT فقط انتقال دانش نیست بلکه ایجاد مهارت تغییر رفتار در والدین است.

فرایند آموزش PMT

این برنامه شامل ۶ جلسه هفتگی می باشد که زمان هر جلسه ۹۰ دقیقه است.

جلسه اول : آشنایی با رفتار ، عوامل موثر برآن  و روش های ثبت آن

از آنجایی که قرار است رفتار کودک مان را تغییر دهیم می بایست بدانیم رفتارها ی تحت تاثیر پیش درآمد و پیامد خود هستند.

به عبارت دیگر موقعیتی که کودک در آن قرار دارد و بازخوردی که کودک از والدین یا محیط میگیرد باعث ایجاد رفتار میگردد.در نتیجه لازم است که در جدولی که به آن جدول ثبت رفتار گفته می شود ، رفتاری که می خواهیم تغییر دهیم را ثبت کرده و پیش در آمد و پیامد آن را همراه با زمان وقوع رفتار ثبت میکنیم ، بدین ترتیب با شناخت و تغییر این عوامل میتوان رفتار کودک را هدایت کرد.

 

یک پیشنهاد : اگر می خواهید گره و مشکلات زندی گی تان باز شود ،کتاب 4 اثر فلورانس را بخوانید

جلسه دوم :  بررسی علل مشکلات رفتاری کودکان

این علل سه دسته هستند:

۱-     سرشت یا خصوصیات ارثی (واکنش پذیری ، قدرت سازگاری ، پافشاری ، هیجان پذیری)

۲-     محیط خانواده (شیوه فرزندپروری وشرایط اقتصادی واجتماعی )

۳-     جامعه (مهدکودک ، مدرسه و محله)

مهمترین نکته در این جلسه آموزش برقراری ارتباط مثبت با کودکان است.

والدین می آموزند که برای برای برقراری ارتباط مثبت با کودک باید با آنها وقت گذرانده و فعالیتی که برای کودک لذت بخش است را همراه او انجام دهند و در حین آن کودک را تشویق و احساسات خود را با نوازش کردن ، بوسیدن و در آغوش گرفتن، نایید کرده و به این ترتیب یک رابطه صحیح بین والدین وکودک شکل میگیرد و پس از برقراری این رابطه است که کودکان سعی میکنند رفتاری را که مورد تایید والدین است انجام دهند.طبیعی است کسی را که دوست دارید برای رضایت او تلاش خواهید کرد.

جلسه سوم : تقویت رفتارهای مطلوب در کودکان

نشان دادن توجه: انسانها ذاتا دوست دارند مورد توجه قرار گیرند و این نیاز در کودکان به دلیل وابستگی آنها به والدین به مراتب شدیدتر است.کودکی که مورد توجه و محبت والدین قرار میگیرد احساس امنیت وآرامش می کند. به همین علت توجه والدین مهمترین تقویت کننده برای رفتار کودکان است و هیچ چیز به اندازه مورد توجه گرفتن توسط والدین برای کودکان لذت بخش نیست این عامل در شکل دادن رفتار کودکان بسیار کلیدی است.

 

جهت پیگیری و ثبت نام در کارگاه  کلمه کارگاه را به شماره 09190742124 ارسال فرمایید 

روش های نشان دادن توجه به کودکان:

۱- توصیف رفتارهای مناسب(مثل یک گزارشگر)

۲- شریک شدن در بازی های کودک

۳- انتقال احساس مثبت  به فرزندان با تمجید از آنها

پاداش دادن: شرط تداوم رفتار وجود تقویت کننده مثبت برای رفتار است.به این تقویت کننده ها پاداش می گویند.

انواع پاداش:

 ۱- پاداش کلامی (تحسین وتمجید )

۲- پاداش عاطفی یا جسمانی(در آغوش گرفتن، بوسیدن، نگاه محبت آمیز، نوازش)

۳- پاداش های فعالیتی(انجام فعالیت لذت بخش با کودک)

۴- پاداش های مادی

جلسه چهارم :  دستور دادن وقانون گذاری

قانون گذاری: اگر در خانواده قوانین وجود نداشته باشند فرزندان نمی دانند چه رفتاری را باید انجام دهند وچه رفتاری را نباید انجام دهند و والدین هم نمی توانند کودکان را تشویق یا تنبیه کنند. در صورتیکه در خانه قانون مشخص و تعریف شده ای که توسط هر دو والد وضع شده ، وجود داشته باشد از بروز  بسیاری از مشکلات جلوگیری می شود ، مثلا زمان خواب، زمان غذا، ساعت مجاز  بیرون بودن ازمنزل، زمان مجاز استفاده از کامپیوتر و……

.ما فکر میکنیم کودکان قوانین را می دانند یا قوانین مجموعه ای از نبایدهاست . همه ما می دانیم کودکان چه کارهایی را نباید انجام دهند اما کمتر به آنها می گوییم چه کارهایی را باید انجام دهند.

اگر میخواهیم قوانینی که در خانه وضع میکنیم موثر باشند باید نکات زیر را درمورد قانونگذاری رعایت کنیم:

۱-     قوانین را به صورت جملات خبری ومثبت بنویسید چون کودکان فراموش کارند ونوشتن قانون به آن رسمیت می دهد.

۲-     قوانین را به صورت کوتاه واضح وروشن بیان کنید.(به جای اینکه بگوییم بچه خوبی باش بازی گوشی نکن وتکالیفت را به موقع انجام بده بگوییم تا ساعت ۵ تکالیفت را تمام کن.

۳-     قوانین را عادلانه وضع کنید. قانون باید با سن وتوانایی کودک تناسب داشته باشد.کودک چهار ساله نمی تواند اتاقش را مرتب کند ولی می تواند اسباب بازی هایش را در سبد بگذارد.

۴-     برای تمام وضعیت های ممکن قانون داشته باشید وکودک را از آن آگاه کنید.

۵-     قبل از وارد کردن هرفعالیت یا وسیله جدید به زندگی قوانین آن را مشخص کنید.مثلا روزی ۲ ساعت میتوانی دوچرخه سواری کنی که شامل روز قبل از امتحان نمی شود.

۶-      مراقب باشید قوانین زیاد خسته کننده وسخت نباشند.

۷-     در اجرای قوانین در صورت لزوم انعطاف پذیر باشید.کودکی که نیمه شب از مهمانی برگشته وخسته خواب آلود است یک شب مسواک نزند. ولی این استثناها باید بسیار محدود باشد تا تبدیل به حرج و مرج نشود.

۸-     اجرای قانون را با یک پاداش همراه کنید.

۹-     در مواقع قانون شکنی از بحث مستقیم استفاده کنید. وارد بحث نصیحت و سخنرانی نشوید به کودک بگویید کجای کارش اشکال دارد و از کودک بخواهید که رفتار صحیح را انجام دهد.

دستور دادن : ویژگیهای زیر در نحوه دستور دادن والدین نافرمانی کودک را افزایش می دهد:

۱– دستورهای متعدد و مکررکه هم کودک شاید متوجه آنها نشود و هم خودمان به دلیل زیاد بودن نتوانیم پیگیری کنیم وکودک وقتی ببیند والدین جدی نیستند اهمیت نمی دهد.

۲-دستورهای نامشخص و مبهم: لجبازی نکن، لوس نشو

۳- دستور دادن در موقع نامناسب :  وقتی مشغول فعالیت لذت بخش مثل کارتون دیدن است بگوییم اسباب بازی هایت را جمع کن.

۴- دستورهای متناقض و دوپهلو : وقتی دستور با زبان غیر کلامی هماهنگ نباشد که کودک را گیج می کند. وقتی حرف زشت با زبان کودکانه میزند با خنده می گوییم دیگر این حرف را نزنی ها.

۵- دستوراتی که حالت سوالی دارند :  نمی خواهی مشقاتو بنویسی؟

۶- دستورهایی که با خشونت و پرخاشگری همراه هستند ، باعث تخریب رابطه و عدم همکاری کودک می شود.

جلسه پنجم : مدیریت رفتارهای نامناسب

وقتی کودکان با پیامدهای مثبت ومنفی رفتار خود مواجه می شوند یاد میگیرند که رفتارخود را مدیریت کنند.

وقتی که میخواهیم رفتار نامطلوبی را کاهش دهیم از تنبیه استفاده میکنیم. نکته مهم برای موثر بودن تنبیه این است که این پیامدها از پیش تعیین شده باشند و ما در اجرای آنها قاطع باشیم. به خاطر داشته باشیم 

هدف از تنبیه آگاه کردن کودک از رفتار اشتباهش می باشد نه ترساندن و آزار او.

روش های مناسب مدیریت رفتار های نا مطلوب :

۱-نادیده گرفتن برنامه ریزی شده رفتار: برای رفتارهایی مناسب است که خطری برای کودک ندارد(جیغ زدن ، فحش دادن، بالا پایین پریدن) سه جزء اصلی دارد:

• قطع تماس چشمی
• قطع تماس کلامی
• قطع تماس جسمی

۲-مواجهه با پیامد طبیعی رفتار: مثلا کودکی که به موقع سر سفره حاضر نمی شود غذای سرد می خورد. ولی در مورد همه رفتارها کاربرد ندارد چون بعضی از پیامدها خطرناک است مثل دست زدن به بخاری

 

۳-مواجهه با پیامد منطقی رفتار: توسط والدین تعیین می شود ، مرتبط با رفتار انجام شده است و اگر خیلی طولانی شود کودک فرصتی برای اصلاح رفتار ندارد. معمولا بین ۵ تا۳۰ دقیقه کافی است و باید به همان روز اتفاق محدود شود.

۴-جریمه رفتاری : می بایست توسط والدین و قبل از رفتار ، تعیین شده باشد. ممکن است ربطی به رفتار انجام شده نداشته باشد . نباید خیلی شدید یا طولانی باشد و بلافاصله بعد از رفتار اشتباه ، باید اعمال شود.

۵-محروم سازی موقت (استفاده از اتاق خلوت) : برای مدت کوتاه کودک را از فعالیت یا محیطی که در آن توجه و پاداش می گیرد و برایش خوشایند است دور میکنیم و در محیطی قرار میدهیم که هیچ توجهی دریافت نمیکند و برایش ناخوشایند وخسته کننده است ودر آنجا هیچ فعالیت لذت بخشی نمی تواند انجام دهد.در مواقعی به کار میرود که می خواهیم تنبیه سریع موثر واقع شود وجریمه رفتاری تاثیر ندارد. برای مواردی که کودک وسیله ای را پرت میکند کسی را میزند یا بی ادبی میکند موثر است. اتاق خلوت نباید پنجره یا تلوزیون یا چیزهایی داشته باشد که بتوان با آن سرگرم شد ، مثل اتاق پدر ومادر یا اتاق کودک ولی باید امن باشد وتاریک وترسناک نباشد. محروم سازی باید بلافاصله پس از رفتار نامطلوب باید انجام شود تا موثرباشد. مدت مطلوب اتاق خلوت ۱ دقیقه به ازای هر سال سن کودک است.درطی آن به عذرخواهی و التماس یا جرو بحث کودک پاسخی نمی دهیم.

 

ورک شاپ20 پیشنهاد می کند :کارگاه های دکتر سیما قدرتی

 

 

جلسه ششم : مدیریت موقعیت های دشوار

به موقعیت هایی که از قبل برای پرکردن وقت کودک ، برنامه ریزی خاص نشده مثل زمان طولانی انتظار در مطب پزشک، موقعیت هایی که والدین تحت فشارند ومی خواهند چند کار را همزمان انجام دهند مثل ساعات اولیه صبح یا وقتی مهمان دارند، موقعیت هایی که با نیازهای فیزیولوژیک کودک تداخل میکند یا خسته میشود مثل ساعات طولانی خرید، ایستادن در صف مترو، هنگام تمیز کردن منزل که ممکن است از خواب و خوراک کودک غافل شوند،موقعیت های نا آشنا یا خسته کننده برای کودک مثل مجلس عزاداری ،موقیت های دردآور مثل واکسن زدن، موقیتهای هیجان آور مثل فروشگاهها ؛ موقعیت های دشوار می گوییم.

برای مدیریت این موقعیت ها لازم است از قبل آنها را بشناسیم و برای آنها برنامه داشته باشیم با کودک در مورد آن صحبت کنید وقوانین رفتار در آن موقعیت ها را برای او توضیح دهید و بلافاصله قبل از قرار گرفتن در آن موقعیت به او یاد آوری کنید. در صورت که کودک موفق به اانجام رفتار مطلوب شد او را تشویق کنید و در غیر این صورت او را با پیامد رفتارش که از قبل تعیین شده مواجه کنید.

فرزند پروری سخت نیست به شرطی که اصول آن را بطور حرفه ای بیاموزیم .

 

نویسنده : مریم صادقی – روانشناس و مشاور

 برای شرکت در کارگاه های روان شناسی لطفا فرم را  پر کنید